فرض کنید که می‌خواهید خانه‌ی خود را به شخصی بفروشید. شما نه آن شخص را می‌شناسید و نه می‌توانید یک معامله بدون ریسک را به تنهایی مدیریت کنید. بنابراین برای اطمینان از صحت و پیشرفت معامله در مسیر درست به یک مشاور املاک مراجعه می‌کنید. مشاورین املاک در تنظیم قرارداد و نحوه انجام آن مداخله می‌کنند و به عنوان یک واسطه آن را سامان می‌دهد. در نهایت مبلغی از قرارداد فروش را دریافت می‌کند که از فروشنده کسر می‌شود. این مسئله به ضرر فروشنده تمام می‌شود. بعد از ظهور ارزهای دیجیتال مفهومی به کار گرفته شد که می‌توانست این واسطه‌ها را حذف کند.
قراردادهای هوشمند(Smart Contract) موضوعی بود که پیش از ارزهای دیجیتال مطرح شد ولی به دلیل نبودن زیرساخت و تکنولوژی مناسب امکان اجرای آن تا بعد از ظهور ارزهای دیجیتال فراهم نشد. در ادامه این مقاله قصد داریم تا شما را با قراردادهای هوشمند، ویژگی‌ها و نحوه اجرای آنها آشنا کنیم. پس پیشنهاد میکنیم این مقاله ی جالب و جذاب را از دست ندهید.
قرارداد هوشمند راهکار جدید برای حذف اسطه‌ها.
قرارداد هوشمند(Smart contract) چیست؟
قرارداد هوشمند ابتدا در سال ۱۹۹۶ مطرح شد. نیک سابو (Nick Szabo) که یک دانشمند علوم کامپیوتر بود این مفهوم را ارائه کرد و طی سال‌های بعد سعی کرد آن را تکمیل کند؛ اما این مفهوم تا سال ۲۰۰۹ در حد یک ایده باقی ماند تا اینکه با اختراع بیت کوین بستر مناسبی برای اجرای این ایده فراهم شد.
همان‌طور که گفتیم قراردادهای هوشمند ابزاری برای حذف واسطه‌ها است. این قراردادها تحت شرایط و ضوابط مشخص و به صورت خودکار اجرا می‌شوند و مفاد قرارداد در بلاکچین ذخیره می‌گردد. پیش از اجرای قرارداد طرفین معامله شرایط و مفاد این قرارداد را بررسی می‌کنند و در صورت موافقت آن قرارداد اجرا خواهد شد.
درواقع قراردادهای هوشمند یک روش غیرمتمرکز برای عقد قرارداد بدون نیاز به شخص ثالث است و این قراردادها در صورتی که ضوابط و مقررات آنها انجام شود به صورت خودکار اجرا خواهند شد.
شرکت‌های زیادی برای انجام فعالیت‌های تجاری خود به قراردادهای تضمینی و امن نیاز دارند. علاوه بر این آنها به دنبال کاهش هزینه‌های جانبی مربوط به این قراردادها هستند. قراردادهای هوشمند می‌توانند این شرایط را برای آنها فراهم کنند. با این وجود در حال حاضر بیشتر موارد استفاده‌ی قراردادهای هوشمند به رمز ارزها محدود شده است.
قرارداد هوشمند روشی برای عقد قرارداد بدون نیاز به شخص ثالث.
قراردادهای هوشمند چگونه کار می‌کنند؟
در ابتدا دستورالعمل‌ها، دارایی‌ها و شرایط قرارداد پس از کدگذاری بر روی یک بلاکچین قرار می‌گیرند و پس از آن چندین بار بین گره‌های مختلف توزیع و کپی می‌شوند. بعد از این مرحله قرارداد با توجه به شرایط و قوانین تعیین شده اجرا می‌شود. قراردادهای هوشمند به اجرای دقیق دستورالعمل‌هایی که به آنها داده شده است می‌پردازند و اجرای تعهدات را نیز به صورت خودکار برسی می‌کند. بنابراین شما در ازای ارز دیجیتالی که وارد قرارداد هوشمند می‌کنید مالکیت یا مجوز مورد نظرتان را دریافت می‌کنید بدون اینکه نیاز باشد به کسی اعتماد کنید.
برای آغاز کار این قراردادها، لازم است که برنامه به کالا و خدمات مد نظر قرارداد دسترسی داشته باشد و بتواند به صورت خودکار آنها را قفل یا باز کند. از طرف دیگر شرایط و قوانین قرارداد به صورت رشته دقیقی از عملیات تعریف می‌شود که طرفین قرارداد آن را به وسیله کلید خصوصی خود امضا می‌کنند. قراردادهای هوشمند می‌توانند به طور مستقل اجرا شوند یا با قراردادهای دیگر در تعامل باشند. مثلاً پس از انجام یک قرارداد، قرارداد دیگر فعال شود. از این سیستم می‌توان در قراردادهای سازمانی استفاده کرد.
در این قراردادهای هوشمند اجزای مختلفی وجود دارد یکی از این اجزا امضاکنندگان یا همان شرکت‌کنندگان قرارداد هستند که باید مفاد قرارداد را بپذیرند و رضایت خود را با امضای دیجیتال نشان دهند. جز بعدی شرایط قرارداد است که باید به صورت کامل و با جزئیات داخل قرارداد تعریف شود و همه‌ی انتظارات، قوانین، پاداش و مجازات را در بر بگیرد. بعد از اجرای این موارد قرارداد با دسترسی داشتن به توافق می‌تواند اجرای دستورالعمل‌ها را آغاز کند.
در آخر هر قرارداد هوشمند به محیطی مناسب نیاز دارد تا بتواند به درستی اجرا شود. این محیط باید بتواند از کلید عمومی پشتیبانی کند و به کاربران اجازه تائید تراکنش را با استفاده از کدهای رمزنگاری منحصربه‌فرد بدهد. همچنین این قراردادها به یک پایگاه داده غیرمتمرکز متن‌باز نیاز دارند تا طرفین قرارداد از صحت آن مطمئن باشند.
مزایای قرارداد هوشمند چیست؟
یکی از ویژگی‌های مهم قراردادهای هوشمند دیجیتال و خودکار بودن آن‌هاست. با استفاده از این قراردادها دیگر اشتباهات رایج قراردادهای دست‌نویس اتفاق نمی‌افتد و احتمال خطا و نیاز به اصلاح کاهش می‌یابد. از طرفی این قراردادها توسط کدهای رایانه تنظیم شده‌اند که باعث افزایش دقت آنها می‌شود و دیگر خبری از اصطلاحات حقوقی و دشوار نیست.
موضوع حائز اهمیت دیگر در استفاده از قراردادهای هوشمند این است که طرفین نیاز ندارند که به یکدیگر اعتماد کنند چرا که پروتکل و قوانین این قرارداد از پیش تعیین شده و بین طرفین قرارداد به اشتراک گذاشته می‌شود.
امنیت قراردادهای هوشمند، مسئله مهم و قابل توجه دیگر است که می‌تواند آن را از سایر روش‌ها متمایز کند. اینکه قراردادهای هوشمند رمزگذاری می‌شوند برگ برنده‌ای است که این نوع قرارداد از آن بهره‌مند است. رمزگذاری شدن سوابق تراکنش‌ها باعث می‌شود که امکان هک شدن آنها پایین باشد. در این قراردادها سوابق قبلی و بعدی هر تراکنش در دفتر توزیع به هم متصل شده است که باعث می‌شود برای تغییر یک تراکنش نیاز به تغییر کل بلاکچین باشد.
همان‌طور که قبل‌تر گفتیم قراردادهای هوشمند نیاز به واسطه را از بین بردند و دیگر نیازی با دفترخانه‌های ثبت اسناد، مشاورین املاک و امثال این‌ها وجود ندارد بنابراین در هزینه‌های عقد قرارداد و تمدید آن صرفه‌جویی می‌شود. استفاده از قراردادهای هوشمند موجب صرفه‌جویی در زمان می‌شود و از طرف دیگر نیازی به ثبت کاغذی و رفتن از یک مکان به مکان دیگر را ندارد.
از بین رفتن نیاز به اعتماد طرفین قرارداد.
قراردادهای هوشمند چه معایبی دارند؟
از آنجا که قراردادهای هوشمند در آغاز راه خود قرار دارند ممکن است با خطا‌هایی روبه‌رو شوند که راه را برای افراد کلاه‌بردار باز می‌کند. از طرفی استفاده از این قراردادها قانون‌گذاری نشده و مواردی مانند مالیات برای آن تعیین نشده است. اگر به هر دلیلی مقام قضایی و قانون مایل به اجرای قراردادی نباشد بلاکچین این قرارداد را متوقف نمی‌کند و یا اگر دولت‌ها تصمیم بگیرند که این قوانینی برای محدود کردن این قراردادها وضع کنند، اسمارت کانترکت‌ها با مشکلات جدی مواجه خواهند شد.
یکی دیگر از معایب این قراردادها این است که طرفین قرارداد باید از یک ارز دیجیتال مشترک استفاده کنند و این مسئله باعث محدود شدن تعاملات می‌شود.
مسئله دیگر این است که قراردادهای هوشمند بر مبنای بلاکچین ساخته می‌شوند و این بلاکچین‌ها برای ثبت تراکنش و تائید بلاک‌ها به ماینرها نیاز دارند. ماینرها نیز برای انجام عملیات محاسباتی و تائید تراکنش‌ها به پاداش ساخت بلاک وابسته‌اند که از کارمزد قراردادهای دیجیتال تأمین می‌شود. متغیر بودن کارمزد بلاک‌ها و نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال عاملی است که می‌تواند کسب و کارها را با مشکل روبرو کند. مثلاً ممکن است استفاده از قرارداد هوشمند برای یک کسب‌وکار کوچک چندان مقرون‌به‌صرفه نباشد. نمونه این مشکل درباره اتریوم صادق است که با افزایش محبوبیت آن کارمزدها را نیز افزایش می‌دهد.
قراردادهای هوشمند برای اجرا به یک برنامه‌نویس با تجربه نیاز دارند و از طرف دیگر باید فناوری بلاکچین در ساختار یک شرکت جا افتاده باشد و مورد پذیرش قرار گیرد در غیر این صورت مشکلاتی برای اجرای آن به وجود خواهد آمد.
چه پلتفرم‌های امکان قرارداد هوشمند را برای کاربران فراهم می‌کنند؟
یکی از پلتفرم‌هایی که در این زمینه فعال است شبکه NXT ست که مجموعه‌ای محدود از الگوها را برای قراردادهای هوشمند ارائه می‌دهد و کاربران در آن قادر به کد نویسی نیستند.
شبکه RSK به عنوان یک زنجیره جانبی از بیت‌کوین شناخته می‌شود، پلتفرمی برای توسعه قراردادهای هوشمند است.
بلاکچین کاردانو که یک شبکه غیر متمرکز متن‌باز است نیز در حال توسعه قابلیت‌های اجرای قراردادهای هوشمند خود است.
پلتفرم مبتنی بر بلاکچین و متن‌باز Qtum نیز از جمله مواردی است که تلاش کرده قراردادهای هوشمند را به بهترین نحو ارائه کند و شرایط مناسبی را برای کاربران سازمانی و مشاغل مختلف فراهم کند
در این میان پلتفرم اتریوم یکی از مناسب‌ترین شبکه‌ها برای اجرای قراردادهای هوشمند پیشرفته است و کاربران با استفاده از آن می‌توانند کد مخصوص به خود را بنویسند. از آنجا که مایکروسافت و AWS بلاکچین اتریوم را به عنوان سرویس ارائه می‌دهند می‌توان اتریوم را مهم‌ترین پلتفرم برای اجرای قراردادهای هوشمند دانست.
موارد استفاده از قراردادهای هوشمند
- هویت دیجیتال استفاده‌ای است که می‌توان برای آینده قراردادهای هوشمند در نظر گرفت. هم‌اکنون شاهد فروش اطلاعات کاربران در شبکه‌های اجتماعی هستیم؛ اما در آینده هویت‌ها می‌توانند توکنیزه شوند به این صورت که هویت افراد روی یک بلاکچین به صورت ایمن ذخیره شود و اگر کاربر مایل به تبادل اطلاعات خود باشد می‌تواند یک قرارداد هوشمند ایجاد کند و اطلاعات خود را ارسال کند بدین ترتیب هیچ شخص ثالثی نمی‌تواند به صورت پنهانی یا برای دریافت کمیسیون از اطلاعات دیگران استفاده کند. در این صورت عملاً واسطه‌ها حذف می‌شوند و مردم صاحب اطلاعات خود خواهند بود.
- این مسئله می‌تواند در امور بانکی نیز مورد استفاده قرار گیرد و با استفاده از قرارداد هوشمند تنها اطلاعات و اسناد ضروری به اشتراک گذاشته می‌شوند.
- موردی که قبل‌تر هم به آن اشاره شد مسئله انتقال مالکیت املاک و مستغلات است که با استفاده از قراردادهای هوشمند می‌تواند تسهیل شود و واسطه‌ها و ضرری که به عنوان کمیسیون از فروشنده کسر می‌شود از میان برداشته شود.
- قراردادهای هوشمند می‌توانند در سازمان‌های بیمه نیز مورد استفاده قرار بگیرند. کاربران می‌توانند یک قرارداد هوشمند را ترتیب دهند و با فرستادن فرم‌های لازم می‌توانند از بیمه پول دریافت کنند.
- یکی دیگر از موارد استفاده از قراردادهای هوشمند زنجیره تأمین است. سرقت در زنجیره تأمین سالانه خسارت هنگفتی را به شرکت‌های آمریکایی وارد می‌کند. مثلاً ممکن است در طی مسیر مقداری از محموله غذایی دزدیده شود و از آنجا که مسیر طولانی طی کرده مشخص نشود که در چه مرحله‌ای این اتفاق افتاده است؛ اما با استفاده از قراردادهای هوشمند می‌توان یک فرایند بررسی خودکار به وجود آورد که در هر مرحله از فرایند تحویل اجرا شود. مثلاً یک فروشگاه می‌تواند قراردادی را تنظیم کند که بر اساس آن تا محموله را تمام و کمال دریافت نکرده پولی پرداخت نشود در این صورت هیچ راهی برای دور زدن سیستم وجود ندارد و طرفین باید در اجرای قرارداد مسئولیت خود را به نحو احسن انجام دهند.
- از اسمارت کانترکت‌ها می‌توان در پزشکی نیز بهره برد. قراردادهای هوشمند می‌توانند در ثبت و ارسال ایمن داده های بیماران مورد استفاده قرار گیرند و دست اشخاص ثالث را از اطلاعات بیماران کوتاه کنند. در این صورت بیماران کنترل اطلاعات و سوابق پزشکی خود را در دست می‌گیرند.
- علاوه بر همه این‌ها اسمارت کانترکت‌ها می‌توانند برای دولت‌ها نیز مورد استفاده قرار گیرند. مثلاً برای سیستم رأی‌گیری بدون تقلب می‌توان از آنها بهره برد که فرایندی ایمن و غیرقابل تغییر است و یا برای پرداخت حقوق کارمندان می‌توان قراردادهای هوشمند با تاریخ و جزئیات مشخص تعیین کرد.
- از قراردادهای هوشمند در عرضه اولیه سکه‌ها ICO نیز می‌توان بهره برد. مثلاً اگر شخصی مایل باشد یک پروژه بلاکچینی را روی شبکه اتریوم ایجاد کند و برای سرمایه اولیه به پول احتیاج داشته باشد اقدام به عرضه اولیه سکه می‌کند به این صورت که ابتدا قرارداد هوشمندی را تنظیم می‌کند که به ازای دریافت مقدار مشخصی اتریوم از افراد شرکت‌کننده در ICI مقدار معینی سکه به آنها تعلق بگیرد.
در آخر
با وجود اینکه رویکرد دولت‌ها و جوامع مختلف نسبت به ارزهای دیجیتال و استفاده از آنها بسیار متفاوت است اما اکثر آنها فناوری بلاکچین و قرارداد هوشمند را به عنوان یک تکنولوژی ارزشمند و زیربنایی پذیرفته‌اند و در موارد مختلف از آنها استفاده می‌کنند. از آنجا که قراردادهای هوشمند برای اولین بار در دنیای ارزهای دیجیتال مورد استفاده قرار گرفتند و با الکترونیکی شدن پول و اسناد بیشتر استفاده آنها هم در همین حیطه امور مالی و بانکی باقی مانده است این در حالی است که می‌توان از این قراردادها در زمینه‌های مختلف بهداشت و درمان و املاک و مستغلات و سایر موارد مشابه استفاده کرد. در حال حاضر قراردادهای هوشمند فناوری نوپاست و هنوز ایراداتی دارد و نمی‌توان از آن به صورت انبوه و فراگیر استفاده کرد. با همه این تفاسیر نمی‌توان پتانسیل بالای قراردادهای هوشمند را انکار کند. حالا باید منتظر ماند و دید که در آینده این قراردادهای هوشمند تا چه حد می‌توانند ایرادات خود را برطرف کنند و نه فقط در دنیای ارزهای دیجیتال بلکه در زمینه‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرند. ما در این مقاله هر اطلاعاتی را که درباره ی قرارداد های هوشمند جمع آوری کرده بودیم را با شما به اشتراک گذاشتیم. امیدواریم که این اطلاعات برای شما مفید واقع شوند و در ضمن از خواندن آنها لذت برده باشید.
