فکر نکنیم کسی باشد که پیشنهاد یک شبه ثروتمند شدن را رد کند. اما چنین چیزی در دنیای ارزهای دیجیتال جایی دارد؟
یک روش کلاهبرداری به تازگی در دنیای ارزهای دیجیتال رایج شده است که به کاربران قول سودهای کلان را در ازای سپردن سرمایه‌هایشان به گروه‌های مختلف می‌دهد. این روش، ترفند پانزی نام دارد. از آنجایی که در دنیای ارزهای دیجیتال هویت افراد در انجام تراکنش‌ها ناشناس باقی می‌ماند، راه برای کلاه برداری‌های مختلف از این طریق باز است. طرح پانزی هم از طریق این روش از این بازار و در ادامه از مردم سو استفاده می‌کند. ما در این مطلب قصد داریم این طرح و شیوهٔ کار آن به طور کامل برایتان شرح دهیم. پس اگر به این موضوع علاقه‌مند هستید، در ادامهٔ این مقاله با ما همراه باشید.
طرح پانزی (Ponzi scheme) چیست؟
طرح پانزی یا ترفند پانزی یک روش کلاهبرداری است که در آن از افراد خواسته می‌شود تا پول‌هایشان را در اختیار شخص یا گروهی خاص بگذارند و در مدت زمان کوتاهی سودهای کلان و عجیب و غریب دریافت کنند. ممکن است شما به این روش‌های کلاهبرداری و سو استفاده‌های آنان آگاه باشید اما هنوز خیلی از عوام، فریب این وعده‌های دروغ را می‌خورند.
روش این طرح این است که افرادی که یک شرکت یا یک وب سایت مخصوص برای این کار دارند، به شما و افراد دیگری قول می‌دهد که در ازای سپردن سرمایه‌هایتان دست آنان، در یک ماه مثلاً حدود 10-20 درصد از سرمایه‌تان را به‌عنوان سود به شما برگرداند. حالا شما و دیگر افراد این چرخه پولی را در اختیار این افراد قرار می‌دهید. قاعدتاً اعتماد شما را همان اول کار از بین نمی‌برند و برای اینکه شما سرمایه‌هایتان را بیرون نکشید و افراد جدیدی هم جذب شوند، خوش قولی‌هایی خواهند کرد. به‌عنوان مثال، سود افرادی مثل شما، با پول افراد جدیدی که وارد این چرخه شده‌اند، پرداخت می‌شود. خوب این بازی تبدیل شده است به یک گردانه که سرمایه‌های افراد و سودها دست به دست می‌شوند.
تا اینجای کار شاید همه چیز عادی به نظر می‌رسد. اما وقتی سرمایه گذار جدید جلب نشود چه؟ اینجا پایان تلخ داستان ماست. این چرخه منحل می‌شود و تمام سرمایه‌هایی که در این چرخه در جریان بوده‌اند، از بین می‌روند. در حقیقت شما با دریافت سودهایی خرد (که آن هم از سرمایهٔ خودتان یا دیگران پرداخت می‌شد)، تمام سرمایه‌تان را از دست داده‌اید. از طرفی اگر به یک سایت اکتفا کرده باشید و هویت کسانی که برای شما نقل و انتقال انجام می‌دادند، ناشناس بوده باشد پیگیری شکایتتان هم کار دشواری خواهد بود و شاید هیچ‌وقت راه به جایی نبرد.
تاریخچهٔ طرح پانزی
چارلز پانزی (Charles Ponzi) که این طرح از نام او گرفته شده است، یک کلاهبردار بسیار معروف در طول تاریخ به شمار می‌رود. او در سال 1920 با فروش کوپن‌های تخفیف اداره پست توانست بیش از 20 میلیون دلار کلاهبرداری کند. او از همین روشی که کمی بالاتر برایتان توضیح دادیم برای سو استفاده از سرمایه‌های مردم استفاده کرد. او به مردم قول داده بود که بعد از سه ماه، صد درصد سود از پولی را که پیش او گذاشته‌اند، برگرداند. البته ابتدای کارش این کار را با تعدادی سرمایه گذار انجام داد برای اینکه بتواند بقیهٔ مردم را هم متقاعد کند. بعد از اینکه میلیون‌ها دلار پول به جیب زد دولت متوجه روش کار او شد و او را به مدت 14 سال در زندان بازداشت کرد.
چرخهٔ اصلی طرح پانزی
- تبلیغات: اولین مرحله تبلیغات است. این گروه‌ها در سایت‌ها، گروه‌های تلگرامی و در کل فضای شبکه‌های اجتماعی هزینه‌های گزافی بابت تبلیغات می‌پردازند. در این تبلیغات به افراد وعده داده می‌شود که سرمایه‌هایشان در طی یک یا دو ماه 10 الی 20 درصد افزایش پیدا خواهد کرد. قاعدتاً این پیشنهادها وسوسه‌کننده است و برای چند لحظه هم که شده افراد را به فکر فرو می‌برد.
- ورود سرمایه گذاران جدید: دومین مرحله ورود سرمایه‌ها و سرمایه گذاران جدید است. افراد با مشاهدهٔ این تبلیغات، به این فکر می‌افتند که حداقل بخش کوچکی از سرمایه‌هایشان را در این چرخه وارد کنند و اصطلاحاً سود شیرینی را کسب کنند و بعد مدتی هم سرمایه‌هایشان را بیرون بکشند. اما اولاً بیرون کشیدن سرمایه حتی بعد از سه چهار ماه شاید خیلی دیر باشد. دوماً این چرخه مثل قمار است. خارج شدن از آن چندان کار راحتی نیست و طمع جلوی راه شما را می‌بندد.
- واریز سودهای خرد: سومین مرحله پرداخت سود به سرمایه گذاران است. قطعاً از همان ابتدای کار اعتماد شما سلب نخواهد شد. در ماه‌های اول سودهای شما به موقع پرداخت می‌شود. سودهای افراد قدیمی‌تر از سرمایهٔ افراد جدید و سودهای افراد جدید، گاهاً از سرمایه اولیه این شرکت‌ها یا گروه‌ها پرداخت می‌شود.
- جذب سرمایه گذاران بیشتر: چهارمین مرحله، جذب سرمایه گذاران جدید است. حالا که سودها به هر شکل و طریقی در حال پرداخت شدن هستند، سرمایه گذاران، آشنایانشان را هم به سرمایه گذاری در این چرخه و استفاده از این فرصت تشویق می‌کنند. حتی سرمایه گذاران قبلی، میزان سرمایه‌هایشان را در این چرخه افزایش و شاید چندین برابر می‌کنند. همین عمل باعث ورود دوبارهٔ حجم زیادی از پول به این چرخه می‌شود.
- فروپاشی طرح: اینجا آخر داستان ماست. یا اینکه سرمایه گذار جدیدی وارد چرخه نمی‌شود یا اینکه مقدار پول‌های جمع شده به قدری هست که کارفرما را راضی کرده باشد. حالا چرخه منحل می‌شود و آن فرد یا گروه تمام پول‌ها را به جیب می‌زنند. به همین راحتی. این هم از ترفند پانزی.
چطور ترفند پانزی را تشخیص بدهیم؟
بگذارید روشن و خلاصه جواب این سؤال را بدهیم. اگر به شما وعدهٔ سودهای زیاد و دور از انتظار دادند، اگر اطلاعات معتبر و کاملی از افراد تشکیل دهندهٔ گروه مورد نظر در دست نبود، اگر فعالیت‌هایشان و روش کسب سودشان را به طور واضح و روشن در ابتدای کار بیان نکردند، اگر مجوزهای قانونی نداشتند و اگر سعی داشتند که از روش‌هایی پول را انتقال دهند که شناخته نشوند و هویت انتقال دهنده مشخص نشود شما درگیر یک ترفند پانزی شده‌اید.
آیا طرح هرمی و طرح پانزی یکی هستند؟
خیر. این دو طرح با هم تفاوت دارند. تنها شباهتی که با هم دارند این است که هر دو وعدهٔ سودهای کلان می‌دهند. اما اولاً طرح‌های هرمی بر خلاف طرح‌های پانزی، می‌توانند قانونی باشند. دوماً در طرح‌های هرمی به شما وعدهٔ سود بیشتر در ازای جذب کردن افراد جدید می‌دهند، یعنی حالت شبکه‌ای دارد، اما شیوهٔ کار طرح پانزی این‌طور نیست. ضمناً طول عمر طرح‌های پانزی نهایتاً تا دو سال است اما طرح‌های هرمی ممکن است بیشتر به طول بیانجامد.
طرح پانزی در حوزهٔ ارزهای دیجیتال چگونه اجرا می‌شود؟
در حوزهٔ ارزهای دیجیتال روش‌های مختلفی برای پیاده کردن ترفند پانزی وجود دارد. مثلاً برخی وب‌سایت‌ها ادعا می‌کنند که از طریق استخراج ابری، با پول شما به ماینینگ ارزهای دیجیتال می‌پردازند، و در ازای آن به شما سودهای خوب و قابل توجه می‌دهند. اگر هر وب‌سایت ماینینگ ابری به شما تضمین سود ثابت و قطعی در زمانی مشخص داد، قطعاً نقشه‌های خوبی برای شما نچیده است. (البته هر وب‌سایت استخراج ابری کلاهبردار نیست، نکته‌ای را که ذکر کردیم فراموش نکنید). روش فروش توکن‌های تقلبی هم وجود دارد، اما به طور مستقیم یک طرح پانزی محسوب نمی‌شود.
و در آخر
دقت کنید که در طرح پانزی همیشه یک سود خارج از عرف و یک پیشنهاد اقتصادی وسوسه کننده مطرح می‌شود. فرصتی به شما پیشنهاد می‌شود که اصلاً وجود خارجی ندارد. جالب است که طرح پانزی در کشورهای جهان سوم و فقیر موفقیت بیشتری کسب می‌کند. دلیل آن هم واضح است. مردم دنبال کسب پول از سریع‌ترین و راحت‌ترین راه ممکن هستند؛ حالا به هر شکلی که می‌خواهد باشد، باشد. اگر مطالعه و آگاهی‌تان را قبل از شروع معاملات اقتصادی بالا ببرید هیچ‌گاه در دام این مدل تله‌های کلاهبرداری نمی‌افتید. ما تمام اطلاعاتی را که در زمینه پانزی کسب کرده بودیم را در این مقاله در اختیار شما گذاشتیم. امیدواریم که این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد.
